By Suphasin Punnarangsri
วันนี้รวย ๆ ความสุขทุก ๆ 2 ครั้งต่อเดือนวนมาถึง สลากที่เราซื้อ 80 บาท เพื่อความหวัง 6,000,000 บาทในทุก ๆ งวด ใบสลากกินแบ่งรัฐบาลที่เราเสียเงินซื้อเป็นประจำทุกเดือน เคยสงสัยไหมว่าที่เราซื้อกันนั้นถูกนับว่าเป็น “การพนัน” หรือเปล่า แล้วทำไมถึงมีสิทธิซื้อในเมื่อประเทศไทยการพนันเป็นสิ่งผิดกฏหมาย มาลองหาคำตอบในบทความชิ้นนี้ การพนันที่ “รัฐ” เป็นเจ้ามือ
จุดเริ่มต้นของสลากกินแบ่งรัฐบาล ?
“ลอตเตอรี่” ถูกนำเข้ามาในสมัยรัชกาลที่ 5 เพื่อช่วยเหลือพ่อค้าต่างชาติที่นำสินค้ามาร่วมแสดงในการจัดพิพิธภัณฑ์ในพระบรมมหาราชวัง ต่อมาในปี พ.ศ. 2460 ช่วงสงครามโลกครั้งที่ 1 อังกฤษต้องการกู้เงินประเทศไทยเพื่อใช้ในการสงคราม แต่ไม่สามารถกู้จากรัฐบาลไทยได้โดยตรง จึงออกลอตเตอรี่เพื่อเป็นการกู้เงินจากประชาชน ต่อมาในปี พ.ศ. 2476 หลังมีการเปลี่ยนแปลงการปกครองรัฐขาดรายได้จากการเก็บเงินรัชชูปการ (เงินที่เก็บจากชายไทยที่ไม่ต้องรับราชการทหาร) ทำให้เกิดการออก “ลอตเตอรี่รัฐบาลสยาม” ขึ้น ต่อมาในปี พ.ศ. 2477 กระทรวงมหาดไทยออกสลากกินแบ่งบำรุงเทศบาลขึ้นควบคู่กับสลากกินแบ่งรัฐบาลเรื่อยมา จนในปี พ.ศ. 2482 ได้มีการรวมการออกสลากกินแบ่งรัฐบาลและสลากบำรุงเทศบาล ไว้ในสังกัดกระทรวงการคลัง และเมื่อปี พ.ศ. 2517 ได้มีพระราชบัญญัติสำนักงานสลากกินแบ่งรัฐบาลเกิดขึ้น และกำหนดให้สำนักงานสลากกินแบ่งรัฐบาลเป็นนิติบุคคลและเป็นรัฐวิสาหกิจสังกัดกระทรวงการคลัง
“ลอตเตอรี่” ถูกใช้เป็นเครื่องมือในการหารายได้ของรัฐบาล ไม่ว่าในยุคไหนสมัยไหนก็ตาม จึงไม่น่าแปลกใจหาก ลอตเตอรี่จะถูกยึดไว้ให้เป็นสิทธิ์ทางการค้าของรัฐบาล และไม่ยอมให้สิทธิ์นี้ตกไปอยู่ในมือของผู้อื่นผู้ใด
ทำไมรัฐเป็นเจ้ามือได้เพียงผู้เดียว ?
คำตอบของคำถามนี้ คงหนีไม่พ้นเรื่องเงินทอง เพราะถ้าดูรายได้การจำหน่ายสลากกินแบ่งรัฐบาล รัฐบาลมีอัตรารายได้จากการขายสลากกินแบ่งรัฐบาลเพิ่มขึ้นในทุก ๆ ปี โดยเฉพาะใน 3 ปีหลัง คือ ตั้งแต่ปี พ.ศ. 2559 จนกระทั่งปี พ.ศ. 2562 มูลค่าเพิ่มขึ้นจาก 91,881.88 ล้านบาท เป็น 154,541.85 ล้านบาท เพิ่มขึ้นเกือบ 60%
มูลค่าที่เพิ่มขึ้นมหาศาลแสดงให้เห็นถึงการเติบโตอย่างก้าวกระโดดของรายได้ที่เพิ่มขึ้นของรัฐบาล เห็นได้จากการนำส่งรายได้เข้ารัฐของรัฐวิสาหกิจที่ สำนักงานสลากกินแบ่งรัฐบาลเป็นหน่วยงานที่มีการนำส่งรายได้สูงที่สุด ในหลาย ๆ ปีงบประมาณยิ่งเป็นเหตุผลที่ทำให้เห็นว่า รัฐไม่สามารถปล่อยให้รายได้ก้อนนี้หลุดมือไปอยู่กับผู้อื่นได้
จากมูลค่ามหาศาลที่เกิดขึ้นจากการดำเนินธุรกิจที่เกี่ยวข้องกับการเสี่ยงโชคด้วยตัวเลข 6 ตัว ทำให้เกิดคนที่มองเห็นลู่ทางที่จะอาศัยความต้องการเสี่ยงโชคของคนไทยก่อให้เกิดรายได้ให้แก่ตนเอง จึงมีการเกิดขึ้นของ "หวยใต้ดิน"
หวยใต้ดินเกิดขึ้นมาเป็นระยะเวลานานและฝังรากลึกอยู่ในเครือข่ายของสังคมคนเล่นหวยมาช้านานเกิดขึ้นจากความต้องการของนักเสี่ยงโชคที่ต้องการกำหนดความเสี่ยงเองได้จากการที่สามารถกำหนดยอดเงินได้เองและยังสามารถเลือกตัวเลขที่ต้องการได้โดยไม่ต้องออกตามหา เหมือนกับลอตเตอรี่ของรัฐบาล
ในช่วงปี พ.ศ. 2546 – 2549 รัฐบาลในสมัยนั้นพยายามหาทางแก้ไขปัญหาหวยใต้ดินโดยการออกสลากเลขท้าย 2 ตัวและ 3 ตัว ขึ้น แต่ก็ทำได้เพียง 80 งวดก็ถูกยกเลิกไป หวยใต้ดินก็ยังมีเรื่อยมาจนถึงปัจจุบัน
รัฐในฐานะเจ้ามือ เป็นผู้ตั้งกฎในการเสี่ยงโชคกับตัวเลข ทำให้รัฐออกแบบวิธีการเพื่อได้มาซึ่งรายได้อันมหาศาลโดยใช้กลไกอื่น ๆ เข้ามีส่วนเกี่ยวพันในวงจรของลอตเตอรี่ เพื่อให้ตัวเองกลายเป็นเสือนอนกิน
เมื่อเหล่านักเสี่ยงโชคต้องพยายามตามหาเลขเด็ด เลขดัง หรือเลขที่ถูกใจ รัฐเป็นเจ้ามือก็มีหน้าที่ออกรางวัลและพิมพ์สลากเพื่อขายสลากรอบต่อไป ส่วนคนขายก็กลายเป็นผู้ที่รับซื้อสลากมาจากเจ้ามืออีกทอดหนึ่ง และยังถูกควบคุมโดยกฎหมายที่ห้ามขายเกิน 80 บาท โดยเจ้ามือจำหน่ายให้กับผู้ขาย ในราคาฉบับละ 70.40 บาท ไม่ต้องรับความเสี่ยงจากการจำหน่ายไม่หมดอีกด้วย
ใน 70.40 บาทที่เป็นรายได้ของรัฐนั้น ถูกจัดสรรเป็น 4 ส่วน คือ
48 บาท เป็นเงินรางวัล 18.40 บาท
นำส่งรายได้แผ่นดิน 2.40 บาท
เป็นเงินบริหารของสำนักงาน 1.60 บาท
เป็นค่าใช้จ่ายในการบริหารงานสมาคม องค์กร จังหวัด
หากรัฐไม่ใช่เจ้ามือเพียงผู้เดียว ?
เราเชื่อว่าหากมีคนหนึ่งคนใดหรือองค์กรหนึ่งองค์กรใด ที่อาจมีความต้องการสร้างรายได้เช่นเดียวกับรัฐด้วยวิธีการเป็นเจ้ามือในการเสี่ยงโชคในรูปแบบใดรูปแบบหนึ่ง รัฐก็คงจะไม่ยอมปล่อยให้เจ้ามือนั้นเกิดขึ้นได้ แต่หากว่ามันเกิดขึ้นได้จริงนักเสี่ยงโชคจะได้อะไร
คำตอบคือได้ทางเลือกในการเสี่ยงโชคที่มีรูปร่างหน้าตา หรือกฎเกณฑ์ใหม่ ๆ ที่จะสร้างความสนุก สร้างสีสันให้กับการเสี่ยงโชคได้มากกว่าเดิม เพราะเราปฏิเสธไม่ได้ว่าเมื่อมีรัฐเป็นเจ้ามือแต่เพียงผู้เดียว
หลายครั้งที่เราตั้งคำถามถึงความโปร่งใสของเจ้ามือคนนี้ไม่มากก็น้อย หลายครั้งมีการพูดถึงการล็อคเลข มีการวิเคราะห์เลขที่มีโอกาสจะออกรางวัลในช่วงเวลาที่บ้านเมืองมีเหตุการณ์สำคัญต่าง ๆ ซึ่งมันไม่มีเหตุผลทางความน่าจะเป็นเอาเสียเลย เพราะเลขมี 0-9 เท่ากันทั้ง 6 หลัก แต่รางวัลที่ออกในช่วงเวลาที่มีเหตุการณ์สำคัญ ซึ่งทำให้เห็นว่าการวิเคราะห์เลขตามเหตุการณ์นั้น ๆ ก็มีโอกาสที่จะถูกรางวัลจริง
หากมีเจ้ามือเกิดขึ้นใหม่ อาจทำให้ลอตเตอรี่ของรัฐบาลไม่น่าดึงดูดกับนักเสี่ยงโชคเท่าของเจ้าอื่น ๆ มีโอกาสทำให้รายได้ที่เคยผูกขาดอยู่เจ้าเดียวอาจจะไม่ได้เหมือนเดิมอีกต่อไป แต่ข้อดีคือ ผู้บริโภคที่เป็นนักเสี่ยงโชคก็จะได้เห็นการปรับตัวเพื่อแข่งขันทางธุรกิจ ไม่ว่าจะเป็นประโยชน์ที่นักเสี่ยงโชคจะได้รับ และการตรวจสอบถึงความโปร่งใสที่มากขึ้น และหวังว่าเราจะได้เสี่ยง “โชค” ที่ไม่ได้มีแค่รัฐเป็นเจ้ามือเพียงเจ้าเดียว
Illustration By Arnon Chundhitisakul
อ้างอิงจาก https://www.glo.or.th/home-page https://www.glo.or.th/about/performance/revenue https://www.glo.or.th/files/about/annual-report/annual-report/Annual-Report-2562-Edited.pdf
